کاروانسرای چهل پایه

کاروانسرای چهل پایه در جنوبی ترین منطقه شهرستان طبس، در نزدیکی روستای نایبند، بخش دیهوک و در مسیر جاده کرمان به دیهوک قرار دارد. این مسیر در گذشته شهر های جنوبی کشور را به خراسان وصل می کرد؛ از این رو مسافران زیادی که قصد زیارت امام رضا (ع) را داشتند از این جاده گذر میکردند.

این بنا درون دره ای به همین نام جای گرفته که در کنار آن چاه آبی نیز قرار دارد. این نام از ستون‌های سنگی راهنما در مسیر گرفته شده که تعداد قابل توجهی داشته اند و شاید در ابتدا تعداد این ستون‌ها 40 مورد بوده است. کاروانسرای چهل پایه علاوه بر ارزش های معماری و قدمت تاریخی، در کنار بناهای همجوار خود شامل، آب انبار، برج دیده بانی، کوره آجرپزی در یک مجموعه آثار تاریخی جای گرفته است.

کاروانسرای چهل پایه با پلان چهار ایوانی مربع شکل نمونه ای خاص از کاروانسراهای دوره صفوی است که باتوجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه الگوی اقامت در آن متفاوت است؛ بطوریکه فضای اقامتی در این کاروانسرا به ایوانچه های دورتادور حیاط، ایوانچه های نمای ورودی و داخل شترخان محدود می شود و تعداد حجره های اقامتی آن بسیار محدود است. کاروانسرای چهل پایه از بناهای دوره صفوی است که توسط یکی از بزرگان منطقه بم بنام احتشام سلیمان خان بهجه الدوله بنا شده است. افضل الملک در کتاب خود از اقدامات سلیمان خان جهت احداث کاروانسرا و بناهای خدماتی پیرامون آن به منظور رفاه و آسایش کاروانیان و زوار یاد کرده است.

این اثر ارزشمند در سال 1399 به شماره 33158 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.