باغ و عمارت جهانی اکبریه

این مجموعه در آغاز سده 14 هجری قمری، در 3 کیلومتری جنوب شرقی بیرجند قرار داشته است ولی به علت توسعه شهر، اکنون در انتهای خیابان معلم بیرجند قرار دارد. به لحاظ کارکرد سیاسی مهمترین مجموعه ی حکومتی شهر بیرجند به شمار می‌رفته و به نوعی مقر حکومت چند تن از امرای خاندان علم از جمله”محمد ابراهیم خان شوکت‌الملک” و “اسدالله علم” بوده است.

به طور کلی مجموعه‌ی باغ و عمارت جهانی اکبریه دارای عناصر معماری نظیر سردر ورودی، عمارت، انبار، باغ، فضای بارانداز (اصطبل) مسجد، استخر و حصار است. این مجموعه تا سال 1355 هجری شمسی در مالکیت خاندان علم بود ولی در این سال از سوی اسدالله علم جهت احداث موزه، وقف آستان قدس رضوی شد. از سال 1372 مرمت این مجموعه با کاربری موزه آغاز شد و هم‌اکنون با کاربری فرهنگی در اجاره اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی است. در کنار این باغ، بافت روستایی که در گذشته محل سکونت رعیت خاندان علم، خدمه باغ اکبریه، مادر و همسر “امیر علم خان حشمت-الملک” بوده و به عبارتی موجودیتش وابسته به این باغ بوده است. این روستا تا به امروز نیز هویت خویش را حفظ نموده و بیشتر مالکیت آن وقفی است.

باغ اکبریه به همراه 8 باغ ایرانی دیگر با شماره 009-1372 به اتفاق آراء در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی در سال 1390ه‍.ش در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. قبل از این، مجموعه باغ اکبریه در تاریخ 02/03/78 با شماره 2326 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بود.