بافت تاریخی گارجگان

آن‌چه در گارجگان بسیار جلب توجه می‌کند ساختار و شکل خانه‌ها است. در ساخت این خانه‌ها هیچ‌گونه ملاتی استفاده نشده است. خانه‌ها را در دل کوه‌ها و صخره‌ها کنده‌اند، بدون آن‌که به خاک و آب و خشت و آجر احتیاج داشته باشند. در این نوع معماری به زبان محلی گارجگان نام خانه‌ها را لون می‌گویند. لون‌ها از یک تا چند اتاق تشکیل شده‌اند و دارای اصطبل هستند. هر خانه دارای یک ورودی مشترک است که اتاق‌ها به آن وصل می‌شوند. شکل و ساختار لونها با هم فرق دارد و متراژ آن‌ها نیز متفاوت است. ورودی بسیاری از لون ها کم عرض و با ارتفاع کم پیش بینی شده بطوریکه دسترسی آسان به آنها وجود ندارد و در نتیجه امکان دفاع را پدید می آورد . سپس با گذر از این ورودی فضاها و اتاق هایی تعبیه گردیده که در بدنه داخلی هر اتاق معمولا فرورفتگی یا طاقچه هایی با ابعاد و اندازه کوچک و بزرگ کنده میشد که بسته به کاربری هر فضا از آن استفاده میشده است .از جمله ویژگی های این نوع معماری پرهیز از هرگونه تزیینات و آرایه ها میباشد . پس از عملیات دستکند و تفکیک فضا خاک خارج شده حاصل از این عملیات ، بار دیگر بصورت مصالح بوم آورد در لون ها مورد استفاده قرار گرفته است . .در قسمت انتهایی این لون ها و امن ترین بخش آن را به محل نگهداری دام ها اختصاص داده اند تا از گزند حیوانات وحشی و گرمای تابستان و سرمای زمستان محفوظ بمانند .