روستای خور یکی از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی بوده که در فاصله ۸۵ کیلومتری شمال غربی شهر بیرجند، در کرانه شمالی دشت لوت قرار دارد.
روستای خور با خانه‌های کویری و بادگیرهای فراوان به‌عنوان نگین کویر بر پیشانی خراسان‌جنوبی از سمت یزد و کرمان می‌درخشد و به‌عنوان یکی از شهرهای قدیمی در کتب تاریخی از آن نام برده شده است.
در سبب نامگذاری آن بحث فراوان است، برخی گویند بدین سبب نام این روستا را خور نهاده اند که بر کرانه کویر است و نامی است که بر شهرها و آبادیهای حاشیه دریا و کویر می‌نهند. برخی روایت می‌کنند که در قدیم نام روستا شهر سبز بوده و در پی جنگی که در این روستا در می‌گیرد نام آن به خون و سپس خور تغییر پیدا می‌کند.
خور از نظر طبیعی روی دشتی صاف و هموار واقع شده که نزدیک‌ترین ارتفاعات آن قلعه میخ در 12 کیلومتری غرب، تپه ماهورهای شکسته سبز در 15 کیلومتری شمال غرب، رشته کوه‌های بلنجیر در 20 کیلومتری شمال شرقی و کوه‌های خرم و گرنگ در 125 کیومتری شرق است.
بافت تاریخی روستای خور متاثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است . خانه های گلی ، پوشش گنبدی ، حیاط مرکزی ، بادگیرها ، اتاق های دورتادور حیاط ، هشتی ها و دهلیزها ، دیوارهای قطور ، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژّگی های معماری خانه های روستی خور بوده که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است . در بافت خور بناهای همچون قلعه ، آب انبار ، آسیاب آبی، مسجد ، حسینیه ، حمام و خانه های قدیمی زیبا وجود دارد که اکثرا مطعلق به دوره صفوی است و 12 اثر آن در فهرست ملی به ثبت رسیده است.
یکی از ویژگی‌های قنات‌های فعلی خور این است که اگر 20 سال هم باران نبارد، مقدار آب آن تغییر نمی‌کند.
آداب و رسوم
مردم روستای خور، مراسم مختلف ملی و مذهبی را با سنت دیرین، برگزار می کنند. از مهمترین مراسم ویژه این روستا می توان به مشعل گردانی در روز عاشورا اشاره کرد، این مراسم اهمیت و جلوه ای خاص دارد. “سنگ درنگ درنگو” از دیگر مراسم آیینی مردم روستای خور است.
روستای خور در نظر گردشگران
“گابریل” اتریشی و “سون هدین”سوئدی در خاطرات و کتاب های خود از سفر به منطقه خور یاد کرده اند. بسیاری از گردشگران خارجی با استناد به کتاب قدیمی گابریل همان مسیرهای قدیم را در پیش می گیرند که سفر تحقیقاتی را تجربه کنند لذا قطعا در این مسیر به خور نیز خواهند رسید. احساس یکی شدن زمین و آسمان در دور دست بی انتهای دشت، لذتی وصف ناپذیر و جادویی را در سفر به کویر به انسان هدیه می دهد. آنچه در بسیاری از کشورهای جنگلی و باران خیز اروپایی اثری از آن نیست و شاید نکته مهم در استقبال گردشگران خارجی از کویرهای زیبای ایران همین است. سفر به خور و محو شدن در درخشش سنگ هایی که بر دشت عقیق چشم نوازی می کنند، می تواند خاطره ای به یاد ماندنی برای علاقه مندان به کویر باشد.
صنایع دستی روستای خور
روستای خور به واسطه موهبتی طبیعی و بهره مندی از دشت های عقیق منحصر به فرد خود، به مرکز تولید تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی تبدیل شده است. امروزه تعداد بسیاری از مردم این منطقه با جمع آوری سنگ های ارزشمند و تبدیل آن به گوهرها و نگین های زیبا از این محل ارتزاق می کنند و به عنوان یک جاذبه گردشگری صنایع دستی، مسافران و گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده است.
روستای خور در مردادماه 1398 به صورت مشروط به عنوان روستای ملی تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی به ثبت رسیده است.
